Nkarhi wa sweswi
Tshama u ri karhi u fambisana na swiyenge swa nkarhi swa misava hinkwayo! Tluka ra hina ri kombisa nkarhi wa sweswi wa madoroba lamakulu emisaveni hinkwayo, ri ku pfuna ku pulana minhlangano handle ko endla matshalatshala, ku fambisana na vuhlanganisi bya matiko ya misava, na ku tshama u hlanganisiwile eka matiko-nkulu hinkwawo. Tshama u hlayisa nkarhi naswona u hlelekile hi vuxokoxoko bya nkarhi lebyi kongomeke ku suka eka swiyenge swo hambana swa nkarhi hinkwaswo eka ndhawu yin’we.
Tindhawu Ta Nkarhi: Matimu, Mimbuyelo Ni Mintlhontlho Ya Manguva Lawa Ya Ku Fambisanisa Wachi Ya Misava Hinkwayo
Tindzhawu ta nkarhi i ku avanyisa ka ntivo-misava ka vuandlalo bya Misava eka tindzhawu to hambana, yin’wana na yin’wana yi avelana nkarhi lowu fanaka wa ntolovelo. Endlelo leri ri tumbuluxiwile ku lawula nkarhi hi ndlela leyinene emisaveni hinkwayo na ku fambisanisa migingiriko, ngopfungopfu eka nguva ya vuhlanganisi bya xihatla na vuhlanganisi bya misava hinkwayo. Mhaka ya tindzhawu ta nkarhi yisungule ku ringanyetiwa hi Sir Sandford Fleming, mupulani wa swiporo wa le Canada, hiva 1870s. Loko tinga se tirhisiwa, nkarhi wa dyambu wa ndzhawu yale xikarhi akuri ntolovelo, leswinga endla leswaku kuva na ku pfilunganyeka lokukulu hikokwalaho ka ku hambana ka minkarhi yo huma na ku pela ka dyambu kusuka eka ndzhawu yin’wana kuya eka yin’wana.
Misava yi avanyisiwile hi 24 wa tindzhawu ta nkarhi, yin’wana na yin’wana yi hlanganisa 15 degrees ya longitude, laha Prime Meridian (0 degrees longitude) yi tirhaka tani hi ndzhawu yo kongomisa eka Greenwich Mean Time (GMT). Loko munhu a ri karhi a ya evuxeni, ndhawu yin’wana ni yin’wana ya nkarhi yi yimela awara emahlweni ka leyi hundzeke, kasi ku ya evupela-dyambu swi endla leswaku ku va ni tindhawu ta nkarhi leti nga endzhaku hi awara. Xiyimiso lexi xi pfuneta ku hlayisa xivumbeko xa ku ringanana eka ku hlayisa nkarhi eka swifundzha hinkwaswo, ku sivela ku humelela ka swiyimo laha, xikombiso, ninhlikanhi wu nga welaka hi nkarhi wa mixo swinene eka tindhawu tin’wana na madyambu eka tin’wana.
Hambiswiritano, ku tirhisiwa ka swiyenge swa nkarhi a swi fani emisaveni hinkwayo hikwalaho ka swilo swa tipolitiki, ikhonomi na ntshamisano. Matiko man’wana, ngopfu-ngopfu lama nga ni tindhawu letikulu to tanihi Rhaxiya, Canada na United States, ma hlanganisa tindhawu to tala ta nkarhi. Van’wana, hakanyingi matiko lamatsongo, ma nga ha amukela nkarhi lowu fanaka ni wa matiko ya vaakelani va wona hikwalaho ka ku tirhisana ka ikhonomi kumbe ka ntshamisano. Ku engetela eka tindzhawu ta nkarhi leti tolovelekeke, swifundzha swin’wana switlhela swi languta nkarhi wa siku (DST), laha tiwachi ti lulamisiwaka kuya emahlweni hi ximun’wana nale ndzhaku hi ximun’wana leswaku kuta tirhisiwa ku antswa ku vonakala ka ntumbuluko ka siku eka tinhweti tokarhi.
Ku nga khathariseki mimpfuno ya ku ringanisiwa ka ndhawu ya nkarhi, mintlhontlho ya ha ri kona. Eka swifundzha leswi nga ekusuhi na mindzilakano ya ndhawu ya nkarhi, madoroba hambi ku ri mindyangu yi nga ha tirha hi minkarhi yo hambana, leswi vangaka ku pfilunganyeka na swiphiqo swa maendlelo. Ku tlula kwalaho, ku fika ka vuhlanganisi bya misava hinkwayo na mabindzu swi engetele xilaveko xa nhlanganiso eka swiyenge swa nkarhi, leswi endleke leswaku swi va swa nkoka ku tekela enhlokweni ku hambana ka nkarhi loko ku hleriwa minhlangano, swihahampfhuka kumbe ku cincana ka matiko ya misava. Loko thekinoloji yi ya emahlweni yi hunguta misava, nkoka wa ku hlayisa tindhawu ta nkarhi leti kongomeke ni leti ringaniseriweke wa ha ri nchumu wa nkoka swinene evuton’wini bya manguva lawa.