کاتی ئێستا
لەگەڵ ناوچە کاتییە جیهانییەکان هاوئاهەنگ بمێنەرەوە! لاپەڕەکەمان کاتی ئێستا بۆ شارە گەورەکانی جیهان پیشان دەدات، یارمەتیت دەدات بەبێ ماندووبوون پلانی کۆبوونەوەکان دابنێیت، هەماهەنگی لەگەڵ پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان بکەیت، و پەیوەندیت هەبێت لە سەرانسەری کیشوەرەکاندا. لە کاتی خۆیدا بمێنەرەوە و ڕێکخراو بە زانیاری وردی کاتیی لە ناوچە کاتییە جیاوازەکانەوە هەمووی لە یەک شوێن.
ناوچە کاتییەکان: مێژوو، سوودەکان و تەحەددیاتی مۆدێرن لە هاوکاتکردنی کاتژمێرێکی جیهانی
ناوچەی کاتی بریتییە لە دابەشبوونی جوگرافیای ڕووی زەوی بۆ ناوچە جیاوازەکان کە هەریەکەیان هەمان کات ستانداردیان هەیە. ئەم سیستەمە بۆ بەڕێوەبردنی کات بە شێوەیەکی کارا لە سەرانسەری جیهان و هاوکاتکردنی چالاکییەکان داڕێژراوە، بە تایبەت لە سەردەمی پەیوەندی خێرا و پەیوەندی جیهانیدا. چەمکی ناوچە کاتییەکان بۆ یەکەمجار لەلایەن سێر ساندفۆرد فلیمینگ، پلاندانەری هێڵی ئاسنی کەنەدی، لە ساڵانی ١٨٧٠دا پێشنیارکرا. پێش جێبەجێکردنیان، مامناوەندی کاتەکانی خۆری ناوخۆیی نۆرم بوو، ئەمەش بووە هۆی سەرلێشێواوییەکی بەرچاو بەهۆی گۆڕانکارییەکانی کاتی خۆرهەڵاتن و خۆرئاوابوون لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر.
زەوی دابەشکراوە بەسەر ٢٤ ناوچەی کاتییدا کە هەریەکەیان ١٥ پلەی درێژی دەگرێتەوە، لەگەڵ پرایم میریدانی (٠ پلە درێژی) وەک خاڵی ئاماژە بۆ مامناوەندی کاتی گرینویچ (GMT) کاردەکات. لەگەڵ جوڵەی مرۆڤ بەرەو ڕۆژهەڵات، هەر ناوچەیەکی کاتیی نوێنەرایەتی کاتژمێرێک لە پێشەوەی پێشووترەوە دەکات، لە کاتێکدا جوڵەکردن بەرەو ڕۆژئاوا دەبێتە هۆی ناوچە کاتییەکان کە کاتژمێرێک لە دواوەن. ئەم ڕێکخستنە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی ڕواڵەتێکی یەکگرتوویی لە کاتی دیاریکردندا لە سەرانسەری ناوچەکاندا، ڕێگری دەکات لە ڕوودانی ئەو بارودۆخانە کە بۆ نموونە نیوەڕۆ دەتوانێت لە بەیانی زوودا لە هەندێک شوێن و درەنگانی پاشنیوەڕۆ لە هەندێکی تردا بکەوێت.
بەڵام جێبەجێکردنی ناوچە کاتییەکان لە سەرانسەری جیهاندا بەهۆی هۆکاری سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەوە یەکسان نییە. هەندێک وڵات، بە تایبەتی ئەوانەی خاکی فراوانیان هەیە وەک ڕووسیا، کەنەدا و ئەمریکا، چەندین ناوچەی کاتیی دەگرێتەوە. ڕەنگە هەندێکی تر کە زۆرجار گەلانی بچووکترن، هەمان ناوچەی کاتیی وڵاتانی دراوسێیان وەربگرن لە پێناو کارلێکی ئابووری یان کۆمەڵایەتیدا. جگە لە ناوچە کاتییە ستانداردەکان، هەندێک ناوچەش کاتەکانی پاشەکەوتکردنی ڕۆژ (DST)یش ڕەچاو دەکەن، کە کاتژمێرەکان لە بەهاردا بۆ پێشەوە و لە پایزدا بۆ دواوە ڕێکدەخرێن بۆ ئەوەی لە ماوەی هەندێک مانگدا باشتر سوود لە تیشکی سروشتی ڕۆژ وەربگرن.
سەرەڕای سوودەکانی ستانداردکردنی ناوچەی کاتی، تەحەددیاتەکان هەروا ماونەتەوە. لە ناوچەکانی نزیک لە سنووری ناوچەی کاتی، شارۆچکەکان و تەنانەت ماڵەکان لەوانەیە لە کاتە جیاوازەکاندا کاربکەن، ئەمەش دەبێتە هۆی سەرلێشێواوی و کێشەی لۆجستی. جگە لەوەش، هاتنی پەیوەندی و بازرگانی جیهانی خواستی هەماهەنگی لە سەرانسەری ناوچە کاتییەکاندا زیاد کردووە، ئەمەش وایکردووە کە جیاوازی کات لەبەرچاو بگیرێت لە کاتی دانانی خشتەی کۆبوونەوەکان، گەشتەکان، یان مامەڵە نێودەوڵەتییەکان. لەگەڵ بەردەوامبوونی بچووکبوونەوەی تەکنەلۆژیا لە جیهاندا، گرنگی پاراستنی ناوچە کاتییە ورد و ستانداردەکان وەک لایەنێکی چارەنووسساز لە ژیانی مۆدێرن دەمێنێتەوە.